In het begin was er een trilling. En soms blijkt dat mensen met spanning of ziekte bij die trilling rust of troost vinden. Harpiste Marga Mesdema, een pionier met een passie. Hij is er wat groot voor, maar eigenlijk had Marga Medema (51) uit Olterterp haar harp tien jaar geleden het liefst aan de wilgen gehangen. Moe was ze. Moe van het geworstel met noten en snaren. En dat voor iemand ie al twintig jaar harples gaf en menig concert verzorgde. De grote pedaalharp ging de deur uit en ze voelde zich bevrijd. ,,We hadden net ons derde kind gekregen en dat leek me een goed moment om het over een andere boeg te gooien. Ik zie wel hoe het loopt, zei ik tegen mensen die mijn keuze maar vreemd vonden.’’ Welnu, de harp is terug. Niet één, niet twee, maar drie staan er in de huiskamer van de fraai verbouwde boerderij in Olterterp. En van die drie is de kleinste de belangrijkste, want dat is de therapieharp, mooi van klank en door zijn formaat gemakkelijk overal mee jaar toe te nemen. Medema is harptherapeute geworden.
Troostend
Je eigen instrument opnieuw ontdekken, dat was eigenlijk wat haar overkwam. Met dank aan Christina Tourin, een Amerikaanse harpiste die halverwege de jaren negentig de helende en troostende werking van harpmuziek als eerste doorgrondde. Medema volgde de tweejarige opleiding IHTP (International Harp Therapy Program) bij Tourin en raakte steeds meer in de ban van haar werk. “Wat me vooral trof was de holistische benadering. Ineens ging het niet meer om de noten, maar om het effect van de muziek. Ik wist het meteen: dit wil ik.” Marga Medema, geboren in Utrecht, studeerde harp aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Jarenlang gaf ze les aan muziekscholen in de Randstad. Zeventien jaar geleden verhuisde het gezin naar Friesland waar Medema’s echtgenoot een tandartspraktijk in Ureterp startte.Geleidelijk aan kreeg de harpiste steeds meer moeite met het instrument dat haar leven bepaalde.
“Waar ik mee worstelde was het strakke keurslijf waarin je zit. Om goed harp te spelen ben je altijd maar met noten in de weer. Het is een heel technisch instrument eigenlijk. Ik kon bijvoorbeeld nooit spontaan iets spelen. Nog geen Lang zal ze leven’.’’ Deels was het ook plankenkoorts, geeft ze toe. ,,Dat is het vreemde. Je speelt, iedereen vindt het mooi en zelf was ik er helemaal niet blij mee.”
Groter kan het contrast met wat ze nu doet haast niet zijn. Harp spelen als therapie geeft Medema een diepe voldoening. Ze vult er een flink deel van haar dagen mee. Niet dat ze al veel werk heeft. ,,Wat ik doe is nog vrij onbekend.’’ Wat haar bezighoudt is de opleiding en het contact met andere harptherapeuten. Ze is inmiddels zelf afgestudeerd en onderhoudt nu voor Christina Tourin het netwerk in Europa. Zo is er komende zomer op 13 en 14 augustus een congres in Nederland waar Tourin zelf komt spreken, naast een aantal andere gerenommeerde sprekers op het gebied vanmuziek, helen en geluid.
Harptherapie is heel breed inzetbaar, legt Medema uit. “Het wordt toegepast bij bevallingen, in verpleeghuizen en bij pastoraal werk, maar ook in hospices, wanneer mensen hun laatste uren beleven. In haar stageperiode bezocht Marga Medema zelfs een dierenarts. ,,Muziek kan ook op dieren een helend effect hebben.”
Dienstbaar
“Je geeft geen concert, maar je maakt je al spelend dienstbaar aan de persoon of het dier waarop je je richt. Op het ene moment speel je misschien iets van Bach, op een ander moment kies je voor de improvisatie. Tourin spreekt graag van een cradle of sound. Moeilijk te vertalen. Cradle kan wieg betekenen of bakermat. Je zoekt aansluiting bij iemands stemming. Het gaat dus niet alleen om spelen,maar eerst en vooral om luisteren en aanvoelen welke klanken gepast zijn.’’ ,,Bij een ernstig zieke kan het zijn dat je het ritme van de ademhaling of van het hart opzoekt. In een ziekenhuis kan het heel onrustig zijn, vol van bliepjes en brommende apparaten. Dan is het de kunst om tussen al dat geluid de klanken te vinden waarmee je iemand raakt.’’ Enthousiast vertelt Medema wat voor prachtige uitwerking dat kan hebben. Je merkt dat de ademhaling van mensen rustiger wordt en dat ze zich steeds meer focussen op de klanken. Soms lukt De theorie waarop Tourin haar werk baseert, gaat ervan uit dat elk geluid in de kern is terug te brengen tot een specifieke frequentie, de resonantietoon, Bijvoorbeeld het geluid van apparaten in een ziekenhuis en die van de patiënt zelf, maar ook van de koelkast thuis. ,,Zoals een trompetstoot of tromgeroffel ooit soldaten in de juiste stemming bracht om te vechten, zo heeft elke menselijke activiteit een bepaalde toonhoogte en bijbehorende klanken. Dat is eigenlijk waar je naar zoekt wanneer je met harpmuziek mensen probeert te helpen.’’
Stem
“Het mooiste en puurste instrument daarvoor is natuurlijk de menselijke stem. Kinderen worden rustig van zingen, zieke of verdrietige mensen kunnen troost vinden in een mooie aria, of soms van gewoon neuriën. Harpmuziek Zoektocht naar harmonie, balans en klanken het om mensen in een diepe, ontspannen slaap te krijgen, terwijl ze voordien alleen maar onrustig waren.’’ De opleiding die Christina Tourin heeft ontwikkeld is stevig, maar pas door het veel te doen krijg je harptherapie echt in de vingers, is de ervaring van Medema en de twee andere harpisten in Nederland die zich inmiddels Harp Therapeut noemen. ,,Je moet onder andere minimaal tachtig uur stage doen voordat je kunt afstuderen. Het is vooral belangrijk dat je vertrouwen hebt in het effect. Naast de trillingen en de muziek moet het gevoel z’n werk doen.’’komt heel dicht bij de menselijke stem. Op een gitaar, een viool of een piano knijp je de snaren als het ware af. Bij harpmuziek niet, daar krijgt de trilling van de snaar juist alle ruimte.’’ ,,En het klankbereik van een harp is heel groot. Wat je zoekt is de harmonie, de balans, de klanken waar mensen zich wel bij voelen. Zoals in ziekenhuizen muziek wel wordt toegepast om couveusebaby’s rustig te krijgen. Je kunt zo ziek zijn dat je eigenlijk niks kunt hebben. En dan lukt het met een harp wel eens om toch aansluiting te krijgen bij de gevoelens van een zieke.’’ De reacties die Medema krijgt zijn eerst aarzelend, maar vervolgens heel positief. ,,Dat muziek een helend effect kan hebben, daarvan zijn veel mensen wel overtuigd. De stap naar een echte sessie is nog wel wat groot. ‘Je kunt toch ook een cd opzetten’, vraagt men dan. Alleen de cd speelt stug verder, waar de harptherapeut direct reageert op veranderingen bij de patiënt, bijvoorbeeld een ademhalingsritme, emotie of hartslag.” ,,Toen mijn vader in het ziekenhuis lag, nam ik de harp wel eens mee om wat voor hem te spelen.”
Dat wekte wel nieuwsgierigheid bij het personeel. In Amerika zijn proeven gedaan met harptherapie bij zware operaties. In sommige gevallen bleek er minder narcose nodig te zijn ompatiënten tot rust te krijgen en ook het herstel daarna verloopt vlotter.”
Harptherapie is een vak, een vak met ongekende mogelijkheden voor mens en dier, benadrukt Medema. ,,Wij zijn pioniers. In Nederland zijn we met z’n drieën en vergeleken met andere landen in Europa is dat nog veel ook. Tourin komt met de opleiding in alle werelddelen, tot in China toe, maar bij het grote publiek is ons werk nog weinig bekend. Het komt dan ook wel eens voor dat mensen vreemd opkijken wanneer wij ons honorarium vragen, maar wanneer ze ervaren wat harptherapie doet, begrijpen ze al snel dat het inderdaad een vak is.”
“Als je de kans krijgt om erover te vertellen kun je mensen gemakkelijk overtuigen. Harptherapie zit op dit moment nog niet in de verzekering omdat het zo nieuw is. Maar misschien gaat het wel heel snel. Christina Tourin heeft een visioen gehad dat er in 2020 in elk ziekenhuis een harptherapeut is.”
voor meer informatie zie http://www.thetravellingharp.com/